Health Promotion in Schools: When will we take the step forward?

Article in local newspaper “Peloponnisos”

Apostolos Vantarakis, Professor of Public Health, Medical School, University of Patras

According to the 1986 Ottawa Charter on Health Promotion: “Health is a goal of daily life, not an object of life itself. It’s a positive concept that emphasizes social and personal resources as well as physical capabilities”.

No education system is effective unless it promotes the health and well-being of students, staff, and the community. These strong links have never been more visible and compelling than in the context of the COVID-19 pandemic. An approach to school health promotion was introduced more than 25 years ago and has since been promoted worldwide. However, the ambition of a fully integrated, sustainable School of Health Promotion system has not yet been achieved, and very few countries have implemented and maintained this approach on a large scale. A health promotion school, according to the World Health Organization, is a school that continuously enhances its capacity as a healthy living, learning, and working environment.

A holistic school approach brings together school principals, students, staff, families, and the wider community to work together to support and promote the health and well-being of the school community. It integrates what is taught through the curriculum with the natural environment, culture, policies and procedures of the school and with the collaborating organizations and services that they and others can offer. These programs are specialized by the school as they are likely to reflect the school’s priorities and have the support of creating sustainable change. The framework for health-promoting schools is a model that takes into account the broad health needs of all members of the specific school community (students, parents / carers, school staff and the wider community). These health needs are addressed collectively using a combination of strategies linked to the three interrelated elements of the framework illustrated in the figure below: Curriculum, teaching and learning. School organization, ethos, and environment and finally collaborations and services.

Why cooperate at a school community level to promote health?

Over the past two decades, health promotion has evolved from a focus on changing individual behavior to a broader view that includes social, economic, and other determinants of health. It is clear that health education alone has a limited effect on the health of the population. People’s health behaviors are determined by the context of their daily lives. Changes in health behaviors are more likely to occur when supported by changes in the environment, public policy, community support, and community action. For example, sun protection behavior is more likely to apply when a school has adequate shading for children, teachers reinforce and support sun protection messages, sports activities take place during periods of lower sun exposure, and the school has a children’s policy to wear protective clothing.

The World Health Organization describes environments, such as schools, as places where “people live, work and play.” Recommends the use of a holistic approach towards improving health. This view has become increasingly important, leading to the development of the World Health Organization’s School Health Promotion framework. Schools have been shown to have a significant protective effect on a wide range of health issues for young people. Researchers have found that teens who feel that their schools care about them and think they belong in their school are less likely to engage in risky activities than those who feel excluded from school. The health benefits of working with schools have been well documented. The school environment and the community are more likely to lead to an improvement in the health of school-age children. One-off sessions and talks on health education and strategies that do not recognize the interconnectedness of health issues are less effective. It has been confirmed that piecemeal efforts in health education are unlikely to have a significant impact on student health behavior.

A school for the promotion of health according to the WHO:

  • It must promote health and learning by all means at its disposal.
  • Involves health and education executives, teachers, teachers’ associations, students, parents, health professionals and community leaders in efforts to make the school a healthy place.
  • Strives to provide a healthy environment, adequate school health education and school health services along with school / community projects and promotion, staff health promotion programs, nutrition and food safety programs, physical education and leisure opportunities, and counseling programs; social support and mental health promotion.
  • Implements policies and practices that respect the well-being and dignity of an individual, provide multiple opportunities for success, and recognize good efforts and intentions as well as personal achievements.
  • Strives to improve the health of school staff, families and community members, as well as students.

Collaborates with community politicians to help them understand how the community contributes to, or undermines health and education.

Important levers for transforming a school into a Health Promotion School

  1. Strengthen cross-sectoral cooperation and coordination of many actors.
  2. Development and improvement of health policies.
  3. Empowerment of the school’s administration and administrative practices.
  4. Financial resources.
  5. Apply documented practices.
  6. Empowerment of the school’s collaborations.
  7. Investment in school infrastructure.
  8. Development and support of knowledge.
  9. Access to the education of the school community.
  10. Access to health services at school.
  11. Involvement of students.
  12. Involvement of parents and local community health staff.
  13. Evaluation and improvement.

iLearn4Health in the service of Health Education

With the above mindset, and considering the need for education to move towards a more digitalized path, iLearn4Health came to life. An Erasmus+ project, which focuses on providing high-quality health education in Primary Schools. By implementing the Game-Based Learning Method (DGBL), while at the same time developing digital training programs for teachers, iLearn4Health puts itself in the service of Primary Education; Students will have the chance to become educated on the values of health and personal hygiene, and at the same time teachers will be empowered, and their educational arsenal expanded, via the courses and tools focused on them.

iLearn4Health is rolling! Stay near!

Ε. Κωστοπούλου

Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών

ΠΤΥΧΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗΣ: Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών, Ιούλιος 2003, Βαθμός «Λίαν καλώς».

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΥΠΑΙΘΡΟΥ: Περιφερικό Ιατρείο Πλανητέρου – Κ.Υ. Κλειτορίας Αχαΐας (16/02/04-23/02/05).

ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: Τίτλος ειδικότητας Παιδιατρικής (Ιανουάριος 2013) – Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών.

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Διδάκτορας Πανεπιστημίου Πατρών μετά την επιτυχή υποστήριξη της Διδακτορικής Διατριβής με τίτλο «Αρνητική μεταβίβαση του σήματος της αυξητικής ορμόνης σε παιδιά με ανεπάρκεια αύξησης» (Ιούλιος 2013).

ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: 1) Επιστημονική συνεργάτις του Τμήματος Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας και Διαβήτη του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών επί 5 έτη (24/02/05-12/08/06, 19/05/08-25/10/10, /01/13-/01/14).

2) Εξειδίκευση στην Παιδιατρική Ενδοκρινολογία στα νοσοκομεία University College London Hospital και Great Ormond Street Hospital, Λονδίνο, Ηνωμένο βασίλειο (Ιούνιος 2014 – Ιούνιος 2016).

ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Στην Παιδιατρική Νευρολογία στο Frenchay Hospital και Bristol Children’s Hospital (09/01/14-31/05/14).

ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: 1) Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών (2025).

2) Επιμελήτρια Παιδιατρικής, Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών (2016-2024).

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ: Συμμετοχή σε 5 πολυκεντρικές και πολλαπλές κλινικές μελέτες.

ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ: 1) Συγγραφή 76 πλήρων δημοσιεύσεων σε διεθνή περιοδικά (71 με αναφορά στο Pubmed).

2) Συνολικά 102 αναρτημένες ανακοινώσεις, σε 51 διεθνή και 51 ελληνικά επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες.

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΟΜΙΛΗΤΡΙΑ: 37 διαλέξεις μετά από πρόσκληση.

ΠΡΟΦΟΡΙΚΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ: 21 προφορικές παρουσιάσεις, σε 7 διεθνή και 14 ελληνικά επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες.

ΣΥΝΕΔΡΙΑ/ΗΜΕΡΙΔΕΣ: Συνολικά 170 (135 εθνικά, 35 διεθνή).

Δρ Παπαχατζή Ελένη

Παιδίατρος

Γεννήθηκε στην Πάτρα. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών με βαθμό Λίαν Καλώς. Ακολούθησε Μεταπτυχιακές Σπουδές στην Υγιεινή και τη Δημόσια Υγεία, στο Εργαστήριο Υγιεινής του Πανεπιστημίου Πατρών με το οποίο συνεργάζεται έως σήμερα. Κατέχει Μεταπτυχιακό στη Δημόσια Υγεία με κατεύθυνση Λοιμώδη Νοσήματα (Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, ΕΣΔΥ, Αθήνα) και Διδακτορικό Δίπλωμα από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών. Ειδικεύθηκε στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών (ΠΓΝΠ) και εξειδικεύθηκε στα νοσοκομεία University College London Hospital (UCLH) και St Mary’s Hospital, Imperial College Healthcare NHS Trust στο Λονδίνο (Παιδιατρική Λοιμωξιολογία). Εργάζεται ως Επικουρική Επιμελήτρια στη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών. Έχει παρουσιάσει το ερευνητικό της έργο σε 30 συνέδρια (εθνικά, ευρωπαϊκά και παγκόσμια) ενώ έχει συμμετάσχει ως ερευνήτρια σε εθνικές πολυκεντρικές επιδημιολογικές μελέτες (Ε.ΜΕ.ΝΟ., Hprolipsis) καθώς και σε ευρωπαϊκά προγράμματα προαγωγής υγείας σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας (Health4EUkids, Joint Action for the implementation of best practices and research results on Healthy Lifestyle for the health promotion and prevention of non-communicable diseases and risk factor). Συμμετέχει στη διδασκαλία προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Πατρών στον τομέα της Δημόσιας Υγείας (Προαγωγή Υγείας, Κοινωνική και Προληπτική Ιατρική) καθώς και σε εθελοντικές δράσεις που αφορούν στη Δημόσια Υγεία (street action, δράσεις για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ευαισθητοποίηση πληθυσμού κα).

Ε.Μαγριπλή

Επίκουρη Καθηγήτρια Διατροφικής Επιδημιολογίας & Δημόσιας Υγείας, στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Επισκέπτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών

Η Εμμανουέλα Μαγριπλής είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Διατροφικής Επιδημιολογίας & Δημόσιας Υγείας, με ενεργή συμμετοχή σε πολλά αξιόλογα ιδρύματα. Η έδρα της είναι στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου, αλλά είναι επίσης Επισκέπτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Πατρών (Ιατρική Σχολή), Τμήμα Υγιεινής. Η ακαδημαϊκή της πορεία περιλαμβάνει συνεργασίες με το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (Center for Statistics in Medicine) και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο (Ιατρική Σχολή). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη διατροφή και τα χρόνια νοσήματα, γεγονός που την οδήγησε να ηγηθεί της βάσης δεδομένων και της διάδοσης των αποτελεσμάτων της Πανελλαδικής Μελέτης Διατροφής & Υγείας (ΠΑ.ΜΕ.ΔΥ). Η κυρία Μαγριπλή συμμετέχει ενεργά σε δύο ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα: το Health4EUkids και το PIMENTO (e-Cost). Για το Health4EUKids είναι υπεύθυνη για μεθόδους συμβουλευτικής σε θέματα διατροφής και τρόπου ζωής για την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας και στο PIMENTO συν-ηγείται μελέτης με στόχο τη χαρτογράφηση της συχνότητας και της ποσότητας πρόσληψης τροφίμων που έχουν υποστεί ζύμωση στις 4 ευρωπαϊκές περιφέρειες, έχοντας δημιουργήσει και στοχευμένο ερωτηματολόγιο για τη συγκεκριμένη μελέτη. Συμμετέχει επίσης ενεργά στο έργο OACCUS (Outdoor Against Cancer Connect us), κυρίως στον 2ο πυλώνα «ισορροπημένη διατροφή», με στόχο την εκπαίδευση των επιζώντων από καρκίνο σχετικά με τις διατροφικές συστάσεις και την ενίσχυση της κατανόησής τους, αλλά και την εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας σχετικά με τη σημασία της έμφασης στους διατροφικούς δείκτες και την προώθηση των διατροφικών οδηγιών σε πρακτική μορφή. Η κυρία Μαγριπλή είναι επίσης ένα από τα βασικά μέλη του έργου για την επισιτιστική επισφάλεια που στοχεύει στην ανάπτυξη ενός σχεδίου επισιτιστικής ασφάλειας στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης στην Ελλάδα μετά την COVID-19. Η εμπειρογνωμοσύνη της αναγνωρίζεται από τους ρόλους της σε διάφορες επαγγελματικές εταιρείες (πρόεδρος της ομάδας εργασίας Επιδημιολογίας της Ελληνικής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης) και τον διορισμό της στην Ομάδα Εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη θέσπιση ανώτερων ορίων χρήσης μικροθρεπτικών σε τρόφιμα & συμπληρώματα διατροφής. Έχει επίσης προσκληθεί να συμμετάσχει στην ηλεκτρονική ομάδα εργασίας (EWG) για την ανάπτυξη διατροφικών κατευθυντήριων γραμμών για την υποστήριξη του FAO και του ΠΟΥ, με στόχο να διερευνηθούν πώς τα ευρωπαϊκά μέλη αναπτύσσουν και ενσωματώνουν τη βιωσιμότητα στις διατροφικές τους κατευθυντήριες γραμμές, να αξιολογηθούν τα υπάρχοντα διεθνή εργαλεία και να προταθούν συστάσεις στο CCEURO34 για τη δημιουργία κατευθυντήριων γραμμών που ενσωματώνουν προσεγγίσεις βιωσιμότητας και συστημάτων τροφίμων. Στόχος είναι να δοθούν κατευθυντήριες γραμμές για να βοηθηθούν τα ευρωπαϊκά μέλη να αναπτύξουν πιο βιώσιμες διατροφικές κατευθυντήριες γραμμές. Αυτήν τη στιγμή έχει 92 δημοσιεύσεις σε περιοδικά με κριτές, 5 σχολικά βιβλία και 3 κεφάλαια βιβλίων, και h-index 25 (Google Scholar). Είναι επίσης κριτής σε επιστημονικά περιοδικά και υπηρετεί σε συντακτικές θέσεις για πολλά καθιερωμένα περιοδικά διατροφής (π.χ. EJON).

Ε.Γκιντώνη

Κλινική Ψυχολόγος, Δρ. Νευροψυχολογίας

Η Ευγενία Γκιντώνη είναι Κλινική Ψυχολόγος και Διδάκτωρ Νευροψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης με μεταπτυχιακή εξειδίκευση σε θέματα ψυχικής υγείας (MSc Mental Health – ΕΚΠΑ) και στην Ηγεσία και Διοίκηση στην Εκπαίδευση (M.Ed. Università ROMA TRE). Διαθέτει πολυετή εμπειρία σε κλινικά και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, όπως Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, Μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα και Συμβουλευτικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής, ενώ από το 2010 υπηρετεί ως Ψυχολόγος στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Σήμερα εργάζεται στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών, ενώ παράλληλα παρέχει διδακτικό και ερευνητικό έργο στο Πανεπιστήμιο Πατρών, καθώς και σε συνεργασία με άλλα πανεπιστήμια του εσωτερικού, όπως το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, αλλά και του εξωτερικού όπως το Πανεπιστήμιο του Manchester  στην Αγγλία και το Πανεπιστήμιο Notre-Dame στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας.

Έχει συμμετάσχει ενεργά σε αρκετά ερευνητικά προγράμματα, εστιάζοντας στην ψυχομετρία, τη νευροψυχολογική αξιολόγηση συνδυαστικά με την εφαρμογή αλγορίθμων μηχανικής μάθησης για την πρόβλεψη συμπεριφορών και τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας μέσω της παιχνιδοποίησης της μάθησης (gamification). Η συμβολή της στο πεδίο της νευροεκπαίδευσης και της παιχνιδοποίησης αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την επιτυχή υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Οι δημοσιεύσεις της καλύπτουν θέματα ψυχικής υγείας, θεραπευτικών προσεγγίσεων και εκπαίδευσης όπως η αξιολόγηση της συναισθηματικής νοημοσύνης και η ψυχομετρία σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, και έχουν δημοσιευτεί σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά με υψηλό δείκτη απήχησης.

Η εξειδίκευσή της στη Συστημική Ψυχοθεραπεία, στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία και στην Τραυματοθεραπεία, σε συνδυασμό με την εκτενή της ερευνητική δραστηριότητα, την κλινική εμπειρία και το εκπαιδευτικό της έργο, αποτελεί πολύτιμο στοιχείο για την προώθηση της ψυχολογίας και της εκπαίδευσης.

Α. Βανταράκης

Καθηγητής Υγιεινής του τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών

Καθηγητής Υγιεινής του τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών από το 2017. Επίκ.Καθηγητής στο Εργαστήριο Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος στο Τμήμα Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Ελλάδα (Ιούνιος 2004 – Μάης 2008). Πρώην Tεχνικός Επιθεωρητής στον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, Υπεύθυνος τμήματος Εργαστηριακών Ελέγχων & Μετρήσεων. Πρώην Τεχνικός Επιθεωρητής στο Κέντρο Πρόληψης Επαγγελματικών Κινδύνων/Επιθεώρηση Εργασίας Δυτικής Ελλάδος σε θέματα Υγιεινής & Ασφάλειας εργαζομένων.

Το ερευνητικό του αντικείμενο είναι Δημόσια Υγεία και Περιβάλλον. Έχει επιβλέψει πάνω από 25 ευρωπαϊκά προγράμματα (Ευρωπαϊκή Ένωση, Horizon, FP7, Erasmus, Interreg κλπ.) και πάνω από 60 ερευνητικά προγράμματα και έχει/είχε την επιστημονική ευθύνη (Υπουργεία, ΠΕΠ, Νομαρχίες, Δήμοι). Είναι συγγραφέας 135 ερευνητικών εργασιών σε ξενόγλωσσα περιοδικά, 12 ερευνητικών εργασιών σε ελληνόγλωσσα και 150 άρθρων σε ελληνικά περιοδικά/εφημερίδες, ενώ παράλληλα έχει επιμεληθεί, μεταφράσει και συγγράψει πολλά βιβλία.

Είναι μέλος 10 επιστημονικών εταιρειών και Βοηθός εκδότη (Assoc. Editor) στα περιοδικά Water Science Technology & Water Safety, Advances in Public Health καθώς και μέλος του Συντακτικού Συμβουλίου (Editorial Board) του περιοδικού Food & Environmental Virology, Journal of Diseases and Global Health, Advances in Public Health και κριτής στα περιοδικά Virology Journal, Journal of Virological Methods, Environmental Research and Hygiene, International Public Health Journal).

Έχει διοργανώσει 5 ξένα και 20 ελληνικά συνέδρια/ημερίδες, έχει δημοσιεύσει πάνω από 150 ανακοινώσεις σε πρακτικά διεθνών συνεδρίων, 70 ανακοινώσεις σε πρακτικά ελληνικών συνεδρίων, 9 ομιλίες ως προσκεκλημένος σε διεθνή συνέδρια και πάνω από 50 διαλέξεις/εισηγήσεις σε ελληνικά συνέδρια και ημερίδες.